วิทยาการสาธารณภัย : นิเวศภัยพิบัติ

รูปแบบการตัดสินใจในภาวะวิกฤตมี 5 รูปแบบ การตัดสินในภาวะวิกฤตแบบท่านขุนจะเป็นรูปแบบแรกที่จะกล่าวย่อๆ  สั้นๆ ให้ทราบ กล่าวคือ การตัดสินใจในรูปแบบนี้จะไม่หาข้อมูลอะไรทั้งสิ้น จะตัดสินใจโดยอาศัยการประมวลความคิดของตนเองล้วนๆ (สังขาร) คิดเองเออเอง เข้าใจไปเอง สรุปเอาเอง การแจกแจงที่จะทำให้เราพอจะเข้าใจการตัดสินในในรูปแบบนี้ ดังนี้

เนื่องจากความเปราะบางมีนิยามว่า "สถานภาพที่เป็นอยู่หรือระบบนิเวศที่เป็นอยู่เปิดรับความเสียหายหรือความสูญเสีย"  ดังนั้น ระดับความเปราะบาง จึงหมายถึง การกำหนดปริมาณมากน้อย/สูงต่ำของความเสียหายหรือความสูญเสียทางด้านสภาพเศรษฐกิจ สภาพนิเวศสิ่งแวดล้อมและสภาพสังคมที่เป็นผลจากการตอบสนองต่อภัยพิบัติที่เกิดขึ้น

สถานการณ์ฉุกเฉินเป็นอย่างไร ในงานสาธารณภัยนั้น สถานการณ์ฉุกเฉิน จะหมายถึง สถานการณ์การบริหารจัดการสาธารณภัยตั้งแต่ขั้นเตรียมความพร้อมและระหว่างเกิดเหตุสาธารณภัยจนบรรลุเป้าหมายภายใน 48 ชั่วโมง หลัง 48 ชั่วโมงต่อไปก็เป็นเป็นการบรรเทา . ฟื้นฟู ,สร้างใหม่ต่อไป   ถ้าไม่สามารถรับมือให้ปลอดภัยได้ภายใน 48 ชั่วโมงจะไม่เรียกว่า สถานการณ์ฉุกเฉิน  และหลายๆ เหตุการณ์แต่พ้น 48 ชั่วโมงไปแล้วก็ไม่อยู่ในสถานการณ์ฉุกเฉิน เป็นสถานการณ์ขณะเกิดสาธารณภัย

หลักการบริหารจัดการสาธารณภัย นักจัดการภัยพิบัติจะต้องยึดหลักการและตระหนักถึงความสำคัญของหลักการดังต่อไปนี้

1. ประเมินความต้องการจำเป็นปัจจัยพื้นฐานในการจัดการสาธารณภัย ประกอบด้วย

1.1 ความตระหนักของสังคมอยู่ในระดับใด ถ้าอยู่ในระดับต่ำก็จัดแผนงานโครงการสร้างความตระหนักให้สูงขึ้น

1.2 นโยบายของรัฐที่ก้าวหน้าทันสมัย  ส่วนมากพวกนักจัดการภัยพิบัติในประเทศด้อยพัฒนาก็จะมีนโยบายที่สูบเลือดสูบเนื้อประชาชนคนในชาติ ภายใต้การแสดงบทนักบุญ ชูกมลมือถือสากปากถือศีลมือตีนถือของต้อนของแจก

สถานการณ์วิกฤตอาจเกิดขึ้นจากเหตุการณ์ที่ไม่สามารถคาดเดาได้หรือผลที่คาดไม่ถึงจากเหตุการณ์บางอย่าง  ไม่ว่าในกรณีใดวิกฤตแทบจะต้องมีการตัดสินใจอย่างรวดเร็วเพื่อจำกัดความเสียหายหรือผลกระทบต่อความปลอดภัย ต่อชื่อเสียง

แนวทางการบริหารสถานการณ์วิกฤตกรณีโรคระบาด  ในที่นี้จะไม่กล่าวถึงกระบวนการดำเนินการบริหาร เพียงจะกล่าวถึงแค่เป้าหมายในการบริหารสถานการณ์ ซึ่งมีเพียง 2 เป้าหมายหลัก คือ

จากการศึกษาของผม กับประชากรในพื้นที่จังหวัดนครพนม ในระหว่างมกราคม 2559 ถึงเดือนมิถุนายน 2559 ในประเด็นหัวข้อการศึกษา "ข้อจำกัดทางสังคมที่ทำให้การจัดการสาธารณภัยไม่มีประสิทธิภาพ"  พบว่าคัวแปรอิสระที่สามารถทำนายตัวแปรตาม (ข้อจำกัดทางสังคมที่ทำให้การจัดการสาธารณภัยไม่มีประสิทธิภาพ)ได้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ  มี 3 ตัวแปร  คือ

การบรรเทาสาธารณภัยที่ยั่งยืนสืบไป มีอยู่ 2 ประการ ที่จะต้องดำเนินการให้บรรลุสู่ความปลอดภัยพิบัตินิรันดร์กาล ได้แก่

1.พื้นที่ที่ได้รับผลกระทบมีความสามารถตอบสนองต่อผลกระทบหรือช่วยเหลือตนเองได้ มากกว่าที่จะต้องได้รับความช่วยเหลือจากภายนอกพื้นที่และความช่วยเหลือนั้นขึ้นอยู่กับลำดับความสำคัญเร่งด่วนของความต้องการจำเป็นด้านมนุษยธรรมซึ่งต้องได้รับการพิจารณาเตรียมพร้อมก่อนภัยพิบัติ ไม่ใช่การเผชิญสถานการณ์ (อย่าให้มีการเผชิญสถานการณ์)

การป้องกันและบรรเทาสาธารณภัยที่ไม่ป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย ได้เริ่มต้นขึ้นตั้งแต่ปี 2545 ประเทศไทยได้ตราอำนาจการจัดการภัยพิบัติขึ้นใหม่ โดยจัดตั้งกรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัยเป็นหน่วยงานกลางขึ้น พร้อมทั้งจัดโครงสร้างหน่วยงานรัฐในการดำเนินงานป้องกันและบรรเทาสาธารณภัยโดยตราพระราชบัญญัติป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย พ.ศ. 2550 ขึ้นกำกับองค์กรให้มีโครงสร้างอำนาจหน้าที่ และในแต่ละห้วงเวลาก็จัดทำแผนการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัยแห่งชาติขึ้นเพื่อกำกับรวบรวมการปฏิบัติที่เกี่ยวข้อง (เท่านั้นเพราะไม่ค่อยชี้แนวทางใหม่ๆ ของแผนฯ มากนัก ไม่พอที่จะเป็นเครื่องมือในการบรรลุสู่ความนิรภัยได้)