ในอรรถกถาชาดก เล่มที่ ๑ เล่าว่า พระเจ้าปเสนทิโกศล ผู้ครองกรุงสาวัตถี แคว้นโกศล บรรทมหลับในราตรีกาล เวลาปัจฉิมยามใกล้รุ่ง ทรงพระสุบิน ๑๖ ประการ

เป็นพระสุบินที่แปลกประหลาด จึงทรงตกพระทัย ตรัสเล่าพระสุบิน ๑๖ ประการนั้นให้พราหมณ์ปุโรหิตประจาราชสานักทำนาย พราหมณ์ปุโรหิตเหล่านั้นก็ทูลเป็นเสียงเดียวกันว่าเป็นพระสุบินที่ร้าย และทำนายว่า พระเจ้าปเสนทิโกศลจะต้องทรงประสบอันตราย ๓ ประการ คือ

1.เสียราชสมบัติ

2.โรคาพยาธิเบียดเบียน

3.หรือสวรรคต ไม่อย่างใดก็อย่างหนึ่ง

และทูลถวายคำแนะนาให้ทรงทำพิธีฆ่าสัตว์บูชายัญเพื่อสะเดาะห์พระเคราะห์

เมื่อพระนางมัลลิกาทรงทราบเหตุการณ์นั้น จึงทูลให้ไปขอคำแนะนาจากพระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้าทรงทำนายว่า เหตุร้าย จักมีแน่ แต่มิใช่แก่พระเจ้าปเสนทิโกศล หรือแว่นแคว้นของพระองค์ แต่เหตุร้ายนั้นจักมีแก่สัตว์โลกทั่ว ๆ ไปและแก่ศาสนาของตถาคตในอนาคตกาล เมื่อตีความปัญหาต่าง ๆ อันมาจากพระสุบิน (ความฝัน)ในมหาสุบินชาดกแล้ว สามารถจัดกลุ่มปัญหาได้ 4 กลุ่ม คือ

1. ปัญหาเรื่องสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ (Environmental Problems ) ได้แก่ ความฝันข้อที่ 1 และข้อที่ 10

ความฝันข้อที่ 1 คือ โคล่าสัน ตีความได้ว่า สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติแปรปรวน ความฝันข้อที่ 10 คือ ข้าวสารที่หุงไม่สุก ตีความได้ว่า พืชพันธุ์ไม่สมบูรณ์

๒. ปัญหาเรื่องจริยธรรม (Moral Problems) เน้นจริยธรรมส่วนบุคคล ได้แก่ ความฝันข้อที่ ๒,๓,๖, ๗ และ ๑๔

โดยแบ่งจริยธรรมส่วนบุคคลออกเป็น ๒ ประการ คือ

๑) ข้อกาเมสุมิจฉาจาร (พฤติกรรมทางเพศ) ได้แก่ ความฝันข้อที่ ๒,๖,๗ และ ๑๔ ความฝันข้อที่ ๒ ต้นไม้ ตีความได้ว่า เด็ก ๆ จะมีราคะเร็วกว่าปกติ ความฝันข้อที่ ๖ ถาดทองคา ตีความได้ว่า ยกสมบัติ (ลูกสาว) ให้คนพาล ความฝันข้อที่ ๗ สุนัขจิ้งจอก ตีความได้ว่า สตรีโลเลในบุรุษ ความฝันข้อที่ ๑๔ เขียดกินงู ตีความได้ว่า บุรุษตกอยู่ในอำนาจของสตรี

๒) ข้อขาดความกตัญญู ได้แก่ ความฝันข้อที่ ๓ ความฝันข้อที่ ๓ แม่โค ตีความได้ว่า ขาดความเคารพยาเกรงบุพการีบุคคล

๓. ปัญหาทางสังคม การเมือง และเศรษฐกิจ (Social Political and Economical Problems) ได้แก่ ความฝันข้อที่ ๔,๕,๘,๙,๑๕ และ ๑๖

ความฝันข้อที่ ๔ โคสามัญ ตีความได้ว่า แต่งตั้งคนไม่ดีมาปกครอง

ความฝันข้อที่ ๕ ม้าสองปาก ตีความได้ว่า ผู้วินิจฉัยคดีรับสินบน

ความฝันข้อที่ ๘ ตุ่มน้า ตีความได้ว่า ช่องว่างระหว่างคนรวยกับคนจนมากขึ้น

ความฝันข้อที่ ๙ สระโบกขรณี ตีความได้ว่า เมืองจะโรยรา

ความฝันข้อที่ ๑๕ หงส์ล้อมกา ตีความได้ว่า คนดีเป็นบริวารคนเลว

ความฝันข้อที่ ๑๖ เสือกลัวแพะ ตีความได้ว่า คนดีกลัวคนชั่ว

๔. ปัญหาของพุทธบริษัท โดยเฉพาะสถาบันสงฆ์ ได้แก่ ความฝันข้อที่ ๑๑,๑๒ และ ๑๓

-ความฝันข้อที่ ๑๑ แก่นจันทน์ ตีความได้ว่า นำธรรมไปแลกกับอามิส

-ความฝันข้อที่ ๑๒ น้ำเต้าจม ตีความได้ว่า ความเห็นผิดได้รับการเชิดชู

-ความฝันข้อที่ ๑๓ ศิลาลอยน้า ตีความได้ว่า ความเห็นถูกต้องไม่ได้รับการยอมรับ

ในที่นี้ จะได้สาธยายความฝันข้อที่๑ และความฝันข้อที่ ๑๐ ซึ่งเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมธรรมชาติ

ความฝันข้อที่ ๑ โคล่าสัน อรรถกถาชาดกขยายความว่า พระเจ้าปเสนทิโกศลทรงพระสุบินนิมิตเห็นโคล่าสัน ๔ ตัว มีอาการเกรี้ยวกราด วิ่งมาจากทิศทั้ง ๔ ทะยานเข้าหากัน ดุจจะชนกันกลางพระลานหลวง พอเข้าใกล้กัน ก็ถอยหนีกลับไปเสีย หาชนกันไม่

พุทธทำนาย : พระสุบินนิมิตนี้จักไม่เกิดขึ้นแก่พระองค์ แต่ว่าจักเกิดขึ้นในอนาคตกาล สมัยที่พระราชาหรือผู้ปกครองของประเทศและประชาชนไม่ตั้งอยู่ในธรรม โลกจะวิปริตแปรปรวนไปต่าง ๆ ฝนฟ้าไม่ตกต้องตามฤดูกาล พืชพันธุ์ธัญญาหารจะเหี่ยวแห้ง ข้าวยากมากแพง (เกิดทุพภิกขภัย) ฝนฟ้าไม่ตก มีแต่ร้องคาราม ประหนึ่งว่าจะตก แต่แล้วก็ไม่ตก ลอยหายจางไป เหมือนโคล่าสันทั้ง ๔ ตัวนั้น ตั้งท่าจะชนกัน แต่แล้วถอยกลับหนีไม่ชนกัน

มีสำนวนกลอนว่า ความฝันข้อที่ ๑ “หนึ่งฝันว่าโคทั้งสี่มีกำลัง แล่นประดังโดยทิศนิมิตเห็นจะชนกันแล้วหันห่างกระเด็น ต่างหลีกลี้หนีเร้นไปลับตัว”

พุทธทำนาย “อภิปรายทายว่าฤดูฝน เมฆบนมืดมิดทุกทิศทั่ว ดังจะปรายสายพิรุณขุ่นเขียวมัว พายุพัดกลัดกลั้วละลายไป จะลำบากยากใจแก่ไพล่พล ด้วยฟ้าฝนไม่ตกมาในนาไร่ ข้าวจะยากหมากจะแพงทุกแหล่งหล้า ฝูงประชาแค้นคับลงอับเฉา ด้วยมนตรีโมหาปัญญาเบา ลำเอียงเอาอามิสไม่คิดธรรม์”

ความฝันข้อที่ ๑๐ ข้าวสารที่หุงไม่สุก อรรถกถาชาดกขยายความว่า พระเจ้าปเสนทิโกศลทรงพระสุบินนิมิตเห็นข้าวสารที่บุคคลหุงในหม้อใบเดียวกัน ยังแยกได้เป็น ๓ อย่าง ข้างหนึ่งแฉะ ข้างหนึ่งดิบ และอีกข้างหนึ่งสุกดี

พุทธทำนาย :พระสุบินนิมิตนี้จักไม่เกิดขึ้นแก่พระองค์ แต่ว่าจักเกิดขึ้นในอนาคตกาล สมัยที่พระราชาหรือผู้ปกครอง (รัฐบาล) ของประเทศไม่ตั้งอยู่ในธรรม เมื่อพระราชาหรือผู้ปกครอง (รัฐบาล) ไม่ตั้งอยู่ในธรรม ข้าราชการ นักธุรกิจ ประชาชน แม้กระทั่งนักบวช รวมไปถึงเทวดาด้วยจักไม่ตั้งอยู่ในธรรม ฝนฟ้าตกไม่ทั่วบ้านทั่วเมือง คือบางที่ตกมากเกินไป กลายเป็นฝนชุก ทำให้ข้าวกล้าพืชพันธุ์ธัญญาหารเสีย บางที่ตกน้อยเกินไป ทำให้ข้าวกล้าพืชพันธุ์ธัญญาหารเหี่ยวแห้ง บางที่ตกพอดี ๆ จึงทำให้ข้าวกล้าพืชพันธุ์ธัญญาหารสมบูรณ์งามดี เหมือนข้าวสารที่บุคคลหุงในหม้อใบเดียวกัน แต่มีผลเป็น ๓ อย่าง คือ แฉะ ดิบ และสุกดี

มีสำนวนกลอนว่า ความฝันข้อที่ ๑๐ “หนึ่งฝันว่าคนหนึ่งนั่งหุงข้าว หม้อเดียวเล่าหลากล้นพ้นวิสัย บ้างดิบบ้างสุกระคนปนกันไป บ้างเปียกบ้างไหม้ไม่มีดี” พุทธทำนาย “พระแย้มโอษฐ์โปรดพุทธฎีกา ว่าเทพารักษาบุรีศรี พระเสื้อเมืองทรงเมืองเรืองฤทธิ์ ประเพณีพลาดเพลี่ยงไม่ที่ยงทัด เทวาอันรักษาศาสนา จะรักษาแต่คนที่อสัตย์ ผู้มีศีลจะเสียศีลาวัตร มิตรรักจักตัดความรักตน ฝูงราษฎร์จักอาพาธเจ็บไข้ เกิดมรณะภัยทุกแห่งหน ประเพณีปีเดือนจะเปื้อนปน ฤดูฝนหนาวร้อนจะผ่อนไป”